بلاگ

پویایی محیط، انعطاف پذیری و نوآوری استراتژیک

گروه مشاوران ریتون در سیزدهمین کنفراس بین المللی مدیریت استراتژیک که مورخ 28 آبان ماه 1398 در سالن اجلاس سران برگزار شد، سخنرانی علمی با محوریت پویایی محیط، انعطاف پذیری و نوآوری استراتژیک را ارائه کرد. در این مقاله سعی بر آن داریم تا چکیده ای از این ارائه را بررسی کنیم.

محيط کسب و کارها به خصوص شرکت هاي دانش بنيان به دليل مطالبات، رقابت شديد، جهاني شدن، بحران و توسعه فنآوري، بسيارپيچيده شده است. کسب و کارها می بایست استراتژي ها و سياست هاي مختلف براي مقابله با عدم اطمينان محيطي و تغييرات داشته باشند. در اين زمينه، نوآوري و انعطاف پذيري استراتژيک مي توانند به کسب و کار براي انطباق با اين شرايط كمك كند. بنابراين، پژوهش و مطالعه بر روي نوآوري و  انعطاف پذيري استراتژيک به عنوان يک محدوده مهم آغاز شده است. انعطاف پذيري استراتژيک اشاره به توانايي شرکت براي پاسخ و انطباق با تغييرات زيست محيطي دارد و نوآوري استراتژيک به معناي رقابت در صنعت به روشي کاملا متفاوت است که ارزش هاي مشتري را مجددا تعريف و ارتقا مي بخشد. بر خلاف نوآوري سنتي اين روش، فقط شامل نوآوري محصول نيست و مفهوم سازي مجدد آنچه کسب و کار در مورد آن است و اينکه کدام روش منجر به راه متفاوت بازي کردن مسابقه به طور صحيح مي شود را نیز در بر می گیرد.

به منظور توسعه سازمان با انعطاف پذيري استراتژيک بايد از رهبري استراتژيک، ساختار هسته اي پويا و  باصلاحيت، تمرکز و توسعه سرمايه انساني، استفاده از ساخت و اطلاعات فنآوري هاي جديد به طور موثر و فرهنگ نوآورانه استفاده کرد.  همچنين، شرکت ها بايد به دنبال ايجاد تعادل ميان صرفه هاي حاصل از استانداردسازي با خلاقيت و نوآوري، به عنوان يک جايگزين استراتژيک براي بدست آوردن قابليت انعطاف بيشر باشند. توانايي يک سازمان در دنبال كردن دو چيز متفاوت دريك زمان مانند بهره وري توليد و انعطاف پذيري، استاندارد و نوآوري، تمايز و هزينه پايين موقعيت استراتژيک يا يکپارچگي جهاني و پاسخ هاي محلي در محيط هاي پويا بسيار ضروري و انکار ناپذير است.

شرکت هايي با قدرت کنترل ميان استاندارسازي و خلاقيت، قادر به بهره برداري از شايستگي هاي موجود و همچنين بررسي فرصت هاي جديد با مهارت و چابکي برابر مي باشند. اين قابليت ممکن است کسب و کار را براي انطباق با شرايط محيطي توسط ويژگي هاي ساختار سازمان افقي قادر سازد. انعطاف پذيري استراتژيک مزاياي بسياري را براي کسب و کارها فراهم مي کند. شرکت هاي انعطاف پذير به سرعت از يک استراتژي به ديگري تغير مسير مي دهند. بنابراين، آن ها مي توانند به اقدامات استراتژيک مختلف در عرصه رقابتي، تحقق بخشند. همچنين، انعطاف پذيري استراتژيک کسب و کار را براي به دست آوردن مزيت رقابتي پايدار از طريق کسب و کار فعال، قادر مي سازد. شرکت هاي فعال مي توانند در محيط خود نسبت به  تجزيه و تحليل و تعيين فرصت هاي خارجي و تهديد ها بهتر از شرکت هاي ديگر عمل كنند. بنابراين، آن ها مي توانند فرصت را بدست بياورند در حالي که از خود هم در برابر تهديدات محيطي محفاظت مي كنند. علاوه بر اين، شواهد تجربي نشان داده اند که انعطاف پذيري استراتژيک تاثير مثبتي برعملکرد کسب و کار دارد. علاوه بر اين، انعطاف پذيري استراتژيک، عملکرد نوآوري يک شرکت در محيط پويا را بهبود مي دهد. انعطاف پذيري استراتژيک مي تواند عملکرد نوآوري را با ارائه ساختار و فرآيندهاي قابل انعطاف تحت تاثير قراردهد. نوآوري مهم ترين منبع مزيت رقابتي است. از آنجا که، نوآوري مي تواند در توليد محصولات جديد منجر به بهتر برآوردن نيازهاي مشتري شود، مي تواند به بهبود کيفيت محصولات موجود كمك كرده و يا هزينه هاي ساخت محصولاتي را که مشتريان مي خواهند، کاهش دهد. بنابراين، سازمان هايي که مي خواهند در فرآيندها، محصولات و يا خدمات نوآورانه باشند، بايد انعطاف پذيري استراتژيک را به عنوان عاملي در جهت تقويت و رشد نوآوري استراتژيک در نظر بگيرند.

با توجه به سرعت روند تغييرات اقتصادي و سياسي، افزايش رقابت جهاني، کوتاه شدن چرخه های فنآوري، تحولات در ارزش هاي اجتماعي و تغيير در خواسته هاي مشتري، مديران هميشه با يك عدم اطمينان (نسبت به دانش خود) مواجه هستند براي رقابت موثر در چنين شرايطي، شرکت ها مجبور به ايجاد محصولات و خدمات نوآورانه با کيفيت بالا و با قيمت هاي پايين جهت رضايت مشتري خود هستند. توانايي درايجاد تغيير در محصولات، خدمات و فرآيندهاي کسب و کار، به توانايي سرعت سازگاري با تغييرات محيطي بستگي دارد. به عبارت ديگر، موفقيت شركت در به دست آوردن حفظ مزيت رقابتي پايدار، بستگي به توانايي شرکت براي انطباق با سرعت در محيط هاي پويا دارد. بنابراين، شرکت ها نياز به انعطاف پذيري استراتژيک دارند. در يک محيط پايدار، مفهوم مديريت سنتي به سازمان براي رسيدن به موفقيت کمک مي کند. اما براي آماده سازي سازمان به منظور مواجهه با  عدم قطعيت كافي نمي باشد. به عنوان يک روش جايگزين براي مديريت در آينده اي نامشخص، تئوري مديريت جديد بر روي انعطاف پذيري استراتژيک سازمان هاي در حال توسعه تمرکز مي کنند. انعطاف پذيري مي تواند به عنوان مشخصه از يک سازمان ديده شود که باعث آسيب پذيري کمتر نسبت به تغييرات خارجي پيش بيني نشده مي شود و آن را در موقعيت بهتري براي پاسخ موفقيت آميز به تغيير قرار مي دهد. بنابراين، شرکت هاي انعطاف پذير هر دو تنوع را در پاسخ استراتژيک و تغييرات سريع از يک استراتژي به ديگري مي توانند نشان دهند. تعاريف مختلف از انعطاف پذيري استراتژيک وجود دارد. انعطاف پذيري استراتژيک قابليت شرکت به واكنش يا پاسخ سريع به تغيير شرايط رقابتي و محيطي مي باشد. انعطاف پذيري استراتژيک، توانايي شرکت در بازسازي داخلي و همچنين ارتباط آن با محيط خارجي نیز تعریف شده است. با توجه به اين تعريف، انعطاف پذيري استراتژيک مفهومي است که شامل هر دو محيط داخلي و خارجي مي شود. بنابراين، شرکت هايي که مي خواهند به انعطاف پذيري استراتژيک برسند بايد تمام عواملي را كه به محيط سازماني مربوط مي شوند در نظر بگيرند. انعطاف پذيري استراتژيک اشاره به پاسخ سريع تر از هميشه و زودتر از تغيير تکنولوژيکي و بازار با توليد بيشتر محصولات جديد، ارائه خطوط توليد گسترده تر و بهبود محصولات دارد. از آنجا که، چشم انداز رقابتي جديد مستلزم تبديل شدن سريع تر از شرکت هاي ديگر براي زنده ماندن در تغييرات پي درپي بازاراست. انعطاف پذيري استراتژيک مفهومي است که با پويايي محيطي مرتبط است. انعطاف پذيري استراتژيک را مي توان به عنوان توانايي شرکت براي انطباق با شرايط محيطي بسيار نامشخص و به سرعت در حال تغيير دانست. يکي از مهم ترين عواملي که تاثير گزار بر انعطاف پذيري استراتژيک است،  پويايي محيط مي باشد. پويايي محيط زيست توصيف ميزان و غير قابل پيش بيني تغييرات در محيط خارجي يک شرکت است. بازار پويا و يا محيط کسب و کار با سطح بالايي از عدم اطمينان مشخص مي شود. در اين زمينه، شرکت هايي که در يک محيط پويا و به سرعت در حال تغيير کارمي كنند بايد انعطاف پذيري استراتژيک را براي به دست آوردن مزيت رقابتي پايدار ايجاد کنند. علاوه بر اين، اگر پويايي محيط و عدم اطمينان  بالا مي باشد، کسب و کار بايد انعطاف پذير تر باشد. انعطاف پذيري استراتژيک مزاياي متعددي براي شرکت ايجاد مي کند. شرکت های داراي انعطاف پذيري استراتژيک با مديريت ريسک اقتصادي و سياسي موفق توانايي پاسخ فعال و موثر به تهديدات و فرصت هاي بازار را دارا مي باشند. انعطاف پذيري استراتژيک يك صلاحيت حياتي سازماني است که باعث مي شود شرکت ها فعال تر شوند. بنابراين، شرکت هاي انعطاف پذير مي توانند تغييرات محيطي را تجزيه و تحليل كنند. پس آن ها مي توانند از مزاياي فرصت هايي که توسط شرايط پويا و متغير ايجاد مي شود، استفاده كنند. ظرفيت و توانايي شرکت به واكنش و پاسخ سريع به تغيير شرايط رقابتي، توسعه و حفظ مزيت رقابتي وابسته است. از آنجا که، انعطاف پذيري به شركت توانايي مي دهد تا کنترل محيط بيرون رابه طور موثردر دست بگيرد، فرض بر اين است که شرکت ها کنترل بيشتري بر چشم انداز رقابتي خود را داشته وموقعيت رقابتي خود را بهتركنند. علاوه بر اين  انعطاف پذيري استراتژيک براي رشد بلند مدت شرکت لازم است. پشتيباني توسط يک فرآيند مداوم به دست آوردن منابع جديد و ظرفيت توليد است که مزيت رقابتي را ايجاد مي کند(Zhou & Wu, 2010). انعطاف پذيري استراتژيک شرکت را براي رسيدن به عملکرد برتر در محيط کسب و کار پويا و رقابتي توانا مي سازد. همچنين، انعطاف پذيري استراتژيک ممکن است نوآوري استراتژيک يک شرکت را افزايش مي دهد. نوآوري مهم ترين منبع مزيت رقابتي است به دليل اين است که نوآوري بهترمي تواند نيازهاي مشتريان رادر محصولات جديد برآورده كند و مي تواند در بهبود کيفيت محصولات موجودكمك كند و يا مي تواند هزينه هاي ساخت محصولاتي را كه مشتريان مي خواهندکاهش دهد(He & Wong, 2004). نوآوري مي تواند به عنوان يک ايده يا رفتار که جديد است براي سازمان مشخص شود. نوآوري استراتژيک ظرفيتي براي تصور مجدد مدل موجود صنعت است، به روشي که ارزش هاي جديدي را براي مشتريان ايجاد مي کند و ثروت و دارايي جديدي را براي همه ذينفعان توليد مي کند مزيت رقابتي کليدي و پايدار از نوآوري در مدل تجاري ناشي مي شود. هدف نوآوري استراتژيک اين است که يک گوناگوني استراتژيکي نويني را در بازار و محيط رقابتي ايجاد کند(Hamel, 1996). در حقيقت پويايي محيط سبب بروز انعطاف پذيري استراتژيک مي شود و سازمان با انعطاف پذيري استراتژيک و يادگيري از محيط به نوآوري استراتژيک مي پردازد. نوآوري استراتژيک منجر به مدل هاي تجاري جديد، بازارهاي جديد و ارزش افزوده براي مشتريان و شرکا شرکت مي شود.

بر اساس مطالعات انجام شده در اين حوزه، نوآوري استراتژيک داراي ابعاد نوآوري ارزشي، ايجاد بازار جديد، نوآوري ورود به بازار و نوآوري در شکستن رقابت است که در اين مطالعه اين چهار بعد به منظور سنجش مبناي کار قرار گرفته است. در مجموع نوآوري استراتژيک يک نگرش کل نگر سيستماتيک است که روي ايجاد نوآوري هاي گسسته تمرکز دارد. نوآوري زماني استراتژيک مي شود که يک فرآيند تکرار پذير عمده داشته باشد و سبب تفاوت مشخص در انتقال ارزش به مشتريان، مصرف کنندگان، شرکا و بنگاه شود.

سازمان ها مي تواننداز انعطاف پذيري استراتژيک براي مبارزه  باعدم قطعيت در بازار فعالانه استفاده کنند. انعطاف پذيري استراتژيک اشاره به توانايي شرکت براي پاسخ و انطباق با تغييرات محيطي دارد. يکي از مهم ترين عوامل تاثير گزار بر انعطاف پذيري استراتژيک  پويايي محيط است. شرکت هايي که در يک محيط پويا و به سرعت در حال تغيير فعاليت مي كنند، بايد انعطاف پذيري استراتژيک را براي به دست آوردن مزيت رقابتي پايدار ايجاد کنند. انعطاف پذيري استراتژيک، نوآوري استراتژيک يک شرکت در محيط پويا را بهبودمي بخشد. انعطاف پذيري استراتژيک  عملکرد نوآوري را با ارائه ساختار و فرآيندهاي قابل انعطاف تر تحت تاثير قرار مي دهد. هدف از نوآوري استراتژيک پاسخ به شرايط محيطي فعلي، تطبيق فن آوري هاي موجود، رفع بيشتر نيازهاي مشتريان، جستجو، تنوع، ريسک پذيري، تجربه، انعطاف پذيري، و کشف است. انعطاف پذيري استراتژيک مي تواند عملکرد نوآوري استراتژيک را با ارائه ساختارو  فرآيندهاي قابل انعطاف تر تحت تاثير قراردهد. در اين مطالعه روابط بين انعطاف پذيري استراتژيک، نوآوري استراتژيک  و پويايي محيط مورد بررسي قرارگرفت. در اين زمينه ملاحظه مي شود که در يک محيط بسيار نامشخص و در حال تغيير، مديران نياز به انعطاف پذيري استراتژيک براي پاسخ به تغييرات دارند با اين حال، حفظ انعطاف پذيري استراتژيک در يک محيط پويا، کار آساني براي مديران نيست. برخي از موانع براي انعطاف پذيري استراتژيک مانند اينرسي سازماني، سن بالا و اندازه سازمان ، ضعف حکومت، سازمان و فرهنگ اجتماعي وجود دارد. مديران براي ساخت انعطاف پذيري استراتژيک برخي از اقدامات رابايد در نظر بگيرند. آن ها بايد ساختار سازماني جديد و فرهنگ نوآورانه را توسعه دهند به خصوص، آن ها بايد ساختار مسطح و افقي تر را ترجيح دهند زيرا به افزايش نوآوري و ارائه توانايي در حرکت سريع كمك مي كند. اگر مي خواهند شرکت براي به دست آوردن عملکرد برتر در شرايط محيطي پويا، موفق باشد، آن ها بايد اين مشکلات را حل كرده و يک ساختار سازماني تخت بسازند. به طور سنتي، بيشتر سازمان ها، عمودي و به شدت سلسله مراتبي مي باشند. اگر يک سلسله مراتب بلندتر شود،  منجر به مشکلي در سر راه ايجاد ساختار سازمان هاي کمتر انعطاف پذير که توانايي پاسخ گويي به محيط را داشته باشند، مي شود. درسازمان افقي تصميم گيري به سرعت پياده سازي مي شود. همچنين، شرکت هاي کوچک احتمال بيشتري نسبت به شرکت هاي بزرگ براي راه اندازي اقدامات رقابتي و تمايل به انجام اين کار را دارند. آن ها بدين منظور انواع اقدامات رقابتي خود را توسعه مي دهند. شرکت هاي بزرگ تمايل به محدود کردن نوع اقدامات رقابتي مورد استفاده دارند. اين امر به عنوان توصيه اي جدي براي شرکت هاي دانش بنيان، مي تواند مورد توجه قرار گيرد. علاوه بر اين، شرکت ها مي بايست هم از صرفه جويي هاي استاندارد سازي استفاده نموده و هم از مزيت هاي خلاقيت و نوآوري و استراتژي هاي تنوع استفاده کنند و بتوانند ميان اين دو تعادل برقرار کنند و به عنوان يک جايگزين استراتژيک، قادر به بهره برداري از شايستگي هاي موجود و همچنين بررسي فرصت هاي جديد با مهارت و چابکي باشند.